Ξενία (Xenia Hotels) ήταν ένα Κρατικό Πρόγραμμα κατασκευής και λειτουργίας ξενοδοχείων του Ε.Ο.Τ. από το 1950 έως το 1974. Το Πρόγραμμα Ξενία στόχευε στην ανάπτυξη του τουρισμού και στην κατασκευή πρότυπων τουριστικών μονάδων.
Το 1950 ο αρχιτέκτονας Χαράλαμπος Σφαέλλος ξεκινά την υλοποίηση του προγράμματος ως διευθυντής των Τεχνικών Υπηρεσιών του Ε.Ο.Τ. (στη θέση αυτή παραμένει μέχρι το 1958). Από το 1957 έως το 1967, ο πρωτοπόρος αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης προΐσταται της Υπηρεσίας Μελετών και συγκεντρώνει γύρω του μια επίλεκτη ομάδα νέων αρχιτεκτόνων (Ιωάννης Τριανταφυλλίδης, Γιώργος Νικολετόπουλος, Φίλιππος Βώκος, Κωνσταντίνος Σταμάτης, Διονύσιος Ζήβας, Αικατερίνη Διαλεισμά κ.α.).
Τα κτίρια του προγράμματος αποτελούν δείγματα του πρωτοπόρου ελληνικού μεταπολεμικού μοντερνισμού. και αποτελούν κομμάτι της αρχιτεκτονικής ιστορίας της χώρας.
Αυτά τότε.....
«Χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ», κατά την έκφραση του Αλεξανδρινού ποιητή, αντιμετωπίζονται τα τελευταία χρόνια τα σαράντα τέσσερα σημαντικότερα «Ξενία» της χώρας, που διαφημίζονται επισήμως ως «φιλέτα» και προσφέρονται σε ιδιώτες ως επενδυτικές ευκαιρίες.
«Τα κτίσματα αυτά ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά της ελληνικής και ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα», επισημαίνεται σε έγγραφο της Βαυαρικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών που ευαισθητοποιήθηκε όταν πληροφορήθηκε τις κακοποιήσεις ορισμένων κτιρίων που φέρουν τη σφραγίδα του Αρη Κωνσταντινίδη, ο οποίος είχε σπουδάσει στο γερμανικό κρατίδιο και ήταν μέλος της ώς το θάνατό του.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο σύλλογος αρχιτεκτόνων και η Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου επανειλημμένως έχουν διαμαρτυρηθεί τα τελευταία χρόνια στις ηγεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, χωρίς να πάρουν ούτε καν μια τυπική απάντηση...
Με εξαίρεση το συγκρότημα της Μυκόνου, δεν έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα κτίρια, παρ' όλο που στη συντριπτική τους πλειονότητα θεωρούνται δείγματα της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής και αποτελούν ίσως την πιο σημαντική «προίκα» της κρατικής εταιρείας «Τουριστικά Ακίνητα» που διαδέχθηκε τον ΕΟΤ. Βρίσκονται σπαρμένα, κυριολεκτικά, στις πιο ενδιαφέρουσες περιοχές της χώρας και φέρουν την υπογραφή κορυφαίων αρχιτεκτονών, όπως ο Αρης Κωνσταντινίδης, ο Δημήτρης Πικιώνης, ο Κ. Κιτσίκης, ο Φ. Βώκος και ο Χ. Σφαέλλος. Ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Διονύσης Ζήβας έχει καταγράψει όχι μόνον τα ξενοδοχεία, αλλά και την υπόλοιπη κτιριακή υποδομή του ΕΟΤ, όπως οι εγκαταστάσεις της Πάρνηθας, έργο του Παύλου Μυλωνά, τα τουριστικά περίπτερα, αλλά και οι υποδειγματικές διαμορφώσεις πλαζ στο Λουτράκι, τη Ναύπακτο, τις Αλυκές Βόλου και τον Ορνό Μυκόνου.
Δείγμα της «άνοιξης» του Οργανισμού στις δεκαετίες του '50 και του '60, τα «Ξενία» εντάχθηκαν στο γενικότερο και ιδιαίτερα επιτυχημένο πλαίσιο της ανάπτυξης της τουριστικής υποδομής της χώρας μας. Η αρχή έγινε από τον Χαράλαμπο Σφαέλλο, πρώτο διευθυντή τεχνικών υπηρεσιών του ΕΟΤ (1950-58) και φτάνει στην πλήρη ανάπτυξη κατά τη δεκαετία 1957-67 όταν προϊστάμενος της υπηρεσίας μελετών ήταν ο κορυφαίος αρχιτέκτονας Αρης Κωνσταντινίδης.
Ο συνολικός τους σχεδιασμός βασίζεται κυρίως στην επιλογή του κατάλληλου χώρου και του σωστού προσανατολισμού, αλλά και στην ιδιαίτερη έμφαση που δόθηκε ώστε να εναρμονιστούν με το τοπίο. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η λιτότητα της μορφής και η σχέση του εσωτερικού με τον εξωτερικό χώρο που αξιοποιεί στο έπακρο τα κλιματολογικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. Κατασκευάστηκαν με παραδοσιακά υλικά, όπως η πέτρα, που συνδυάστηκαν με μοναδικό τρόπο με τα πιο σύγχρονα, όπως είναι το μπετόν και ο σίδηρος.
Διδάσκονται
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το 1962 είχαν εύστοχα χαρακτηριστεί από τον θεωρητικό της αρχιτεκτονικής Π. Μιχελή ως «δείγματα της εν Ελλάδι αρχιτεκτονικής» και ότι ακόμη και σήμερα συμπεριλαμβάνονται ως διδακτική ύλη σε ελληνικά αλλά και ξένα πανεπιστημιακά συγγράμματα.
«Η απλότητα, η σαφήνεια της μορφής, η ειλκρίνεια στη χρήση των υλικών, αλλά και η επιθυμία ένταξης των μονάδων αυτών στον κάθε τόπο αποτελούν στοιχεία που καθιστούν μοναδικό το εγχείρημα των συγκροτημάτων», εξηγεί ο Παντελής Νικολακόπουλος, μέλος της διοίκησης του συλλόγου αρχιτεκτόνων που πρωτοστατεί στη διαφύλαξη της νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, χαρακτηριστικό δείγμα της οποίας αποτελούν τα «Ξενία».
Σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία που έχει συγκεντρώσει, τα περισσότερα κτίσματα φθίνουν από την εγκατάλειψη, ενώ κάποια που παραχωρήθηκαν τα τελευταία χρόνια σε ιδιώτες κινδυνεύουν από άλλου είδους «κακοποίηση». Η πιο κραυγαλέα περίπτωση είναι αυτή των Ιωαννίνων, έργο του Γ. Βώκου, για το οποίο έχει επανειλημμένως αναφερθεί η «Ε» μέσα από άρθρα του Γ. Βότση, για το οποίο την περασμένη εβδομάδα δόθηκε άδεια κατεδάφισης από το Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Το μοναδικό κτίριο των 100 δωματίων, χαρακτηριστικό δείγμα της δουλιάς του Φ. Βώκου παραχωρείται σε ιδιώτη, ο οποίος προτίθεται να το κατεδαφίσει για να να χτίσει συγκρότημα 500 κλινών! Ανάλογη αίτηση εκκρεμεί στο Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων για την περίπτωση της Ξάνθης.
Η περίπτωση του Ηρακλείου είναι μια «πονεμένη» ιστορία, που κατά καιρούς «περιφέρεται» σε διάφορα σχέδια της περιφέρειας Κρήτης, ενώ προτείνεται και η κατεδάφισή του. Τα «Ξενία» του Πόρου και του Μεσολογγίου έχουν γίνει αγνώριστα από τις ανίερες επεμβάσεις, στη Λάρισα σχεδιάζονται επεκτάσεις, ενώ στην Κω δρομολογούνται εργασίες ανακαίνισης χωρίς να υπολογίζεται ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του κτιρίου. Στην Ηγουμενίτσα έγιναν προσθήκες για τις ανάγκες του ΤΕΙ, ενώ περίεργα σενάρια έρχονται κατά καιρούς στη δημοσιότητα για τα κτίρια των Δελφών.
Οι μόνες περιπτώσεις που έχουν γίνει σεβαστά τα κτίρια είναι στην Ολυμπία, όπου το ένα από τα δύο «Ξενία» στεγάζει την Πυροσβεστική και στο Βόλο όπου έχει παρέμβει θετικά η δημοτική αρχή.
Σεβασμός
«Βεβαίως τα "Ξενία" χρειάζονται συντήρηση και ανακαίνιση, που όμως πρέπει να μελετηθούν και να διέπονται από αρχές οι οποίες θα σέβονται την ιστορία και τη λειτουργία τόσο των κτισμάτων όσο και του περιβάλλοντος χώρου», επισημαίνει ο Παντελής Νικολακόπουλος, ο οποίος υπογραμμίζει ότι όλες οι παρεμβάσεις επιβάλλεται να στηριχθούν στις αρχικές μελέτες. Βάζει όμως και μια άλλη, εξίσου συμαντική παράμετρο: «Η σωστή αξιοποίηση αυτών των μοναδικών κτιρίων μπορεί να έρθει μόνο μέσα από ένα ολοκληρωμένο δίκτυο τουριστικής υποδομής, στο οποίο η έμφαση θα δίνεται στην υψηλή αρχιτεκτονική τους αξία, όπως ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες».
Επισημαίνει ότι τα «Ξενία» είναι μία από τις πλευρές της ανεπιτυχούς και χωρίς μελέτη αξιοποίησης του δημόσιου χώρου στην Ελλάδα και τονίζει: «Η ολοένα αυξανόμενη εκμετάλλευση του δημόσιου χώρου και η μετατροπή του σε αγαθό προς πώληση θα εδραιώσουν την επί αντιτίμου πρόσβαση σε αυτόν. Η αδυναμία σχεδιασμού και διαχείρισής τους σε βάθος χρόνου οδηγεί στην εξάντληση των λιγοστών αποθεμάτων του στην πόλη και στην περίπτωση των "Ξενία" απειλεί με πτώχευση την κερδοφόρα σήμερα επιχείρηση της άνευ όρων διάθεσής τους». Και καταλήγει: «Διαφορετικά, οι προγραμματισμένοι διαγωνισμοί κατά περίπτωση για την "αξιοποίηση" των "Ξενία" θα επιφέρουν δυσάρεστα αποτελέσματα».
Το σήμερα
Δεν ξέρω τι καταγγελίες έχουν κάνει οι άμεσα ενδιαφερόμενοι (δήμοι, αρχιτέκτονες, μηχανικοί, λάτρεις της τέχνης, απλοί πολίτες κλπ) αλλά χρειάζεται τρίξιμο δοντιών και απειλή στους εκάστοτε ταγούς της εξουσίας, ότι δεν θα ψηφιστούν μαζικά εάν δεν δοθεί λύση στο πρόβλημα των Ξενία.
Και επειδή μοιάζει ίσως ουτοπικό με τις παρούσες συνθήκες να περιμένουμε θαύματα του στυλ να δοθούν για πολιτιστικά κέντρα ή για παρόμοιες χρήσεις, προτείνω την επαναλειτουργία τους. Μη μου ζητάτε να βρω οικονομικές λύσεις, χρηματοδότηση για όλα αυτά. Εγώ δεν έχω τις γνώσεις αλλά και δεν ζήτησα πολιτική ψήφο. Ας τις βρουν εκείνοι που δήθεν κόπτονται για το καλό του τόπου και αν δεν τις βρούν ας πάνε επιτέλους σπίτι τους να μη μολύνουν και τα μάτια μας και τα αυτιά μας.
Όμως τόσες επιχειρήσεις κλείνουν, λένε ότι θα απολυθεί κόσμος – και ήδη απολύεται. Ας πάρει, λοιπόν, η πολιτεία την πρωτοβουλία να ανοίξει ξανά τα ξενοδοχεία και ας προσλάβει σε αυτά όλους εκείνους που απολύει ή ένα μέρος τους τελοσπάντων. Ας αναθέσει τη διοίκηση σε κάποιους που γνωρίζουν από αυτά και που κατά προτίμηση ας μην είναι δημόσιοι υπάλληλοι και ας τους πει: «λοιπόν, αναλάβετε τη λειτουργία των ξενοδοχείων και είναι στο χέρι σας να τα κάνετε ξανά όπως ήταν, κορυφαία ανάμεσα σε άλλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Δώστε ώθηση στον τουρισμό μας και αν το καταφέρετε θα δικαιούστε μόνιμης εργασίας και όλων των πριμ, μπόνους και των σχετικών διευκολύνσεων.
Θα αξιολογείστε, όμως, από την ανεξάρτητη ως προς το δημόσιο διοίκηση και εάν δεν αποδίδετε, αν δεν δείξετε όρεξη για δουλειά τότε θα είστε σε καθεστώς συμβάσεων που θα εξετάζεται η ανανέωση τους». Και ας δημιουργήσουν μια ενιαία ιστοσελίδα των ξενοδοχείων, ας τα διαφημίσει και το υπουργείο τουρισμού και σίγουρα από τον πρώτο κιόλας χρόνο λειτουργίας τους τα ξενοδοχεία ΘΑ ΑΠΟΔΩΣΟΥΝ. Αυτή είναι και κοινωνική πολιτική, μιας και θα προσλάβουν μέρος των εργαζομένων που απολύονται αδίκως αλλά και αναπτυξιακή πολιτική, μιας και η επαναλειτουργία τόσων μονάδων θα αποφέρει χρήματα στο κράτος. Επίσης, όταν ανοίγει ένα ξενοδοχείο, είναι περιττό να αναφερθεί ότι δεν κερδίζει μόνο αυτό αλλά και μια σειρά από άλλες επιχειρήσεις στην πόλη ή το χωριό που αυτό βρίσκεται: καταστήματα, εστιατόρια κλπ.
Είναι μεγάλο έξοδο να ανοίξουν τα ξενοδοχεία; Φαντάζομαι ένα κόστος θα υπάρχει αλλά ας ψάξουν να βρουν λύσεις διότι δεν μπορεί να μην υπάρχουν. Τόσα χρήματα πετάνε κυριολεκτικά, θα βρουν τον τρόπο να αναστήσουν τα Ξενία. Το κόστος τους άλλωστε, δεδομένης της προσέλευσης τουριστών που σίγουρα θα υπάρχει, θα αποσβεστεί σύντομα, γιατί και οι ίδιοι οι Έλληνες, όταν βλέπουν την καλή θέληση του κράτους, βοηθάνε κι αυτοί και θα επιλέγουν τα ξενοδοχεία που θα έχουν τη σφραγίδα του κράτους τους παρά τις ξένες μονάδες τόσο για τις διακοπές τους όσο και για συνέδρια, ημερίδες, εκδηλώσεις κλπ.
Ποιός άλλωστε θα επισκέπτεται το Ναύπλιο, για παράδειγμα και δεν θα θέλει να μείνει στο Ξενία που έχει ομολογουμένως την καλύτερη θέα από όλα τα υπόλοιπα, όσο πολυτελή και καλοχτισμένα κι αν είναι;
Κι επειδή ότι μέχρι τώρα δεν έκανε το ελληνικό κράτος, το κάνει με επιτυχία η Τουρκία...
Αρχές της δεκαετίας του '90 ο τότε πρόεδρος της Τουρκίας Τουργκούτ Οζάλ είχε δηλώσει ότι η Τουρκία δεν θα χρειαστεί να κάνει πόλεμο για να καταλάβει τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, αφού αυτά θα πέσουν σαν ώριμα φρούτα στην αγκαλιά της ισχυρής οικονομικά Τουρκίας. Είκοσι τρία χρόνια μετά ο Οζάλ, δυστυχώς, επιβεβαιώνεται!
Σύμφωνα με αποκλειστικό δημοσίευμα της τουρκικής εφημερίδας «Aksam», ο πασίγνωστος στην Τουρκία μεγιστάνας Ferit Sahenk της οικογένειας Sahenk, που κατέχει τον μεγάλο οικονομικό όμιλο επιχειρήσεων με την ονομασία Dogus Grubu, προτίθεται να αρπάξει τις μεγάλες ευκαιρίες που παρουσιάζει η οικονομική κρίση της Ελλάδας και να επενδύσει αγοράζοντας τουλάχιστον τρία ξενοδοχεία της γνωστής αλυσίδας «Xenia» (χτίστηκαν τη δεκαετία του '60).
Μεταξύ των «Xenia» είναι και αυτό της Μυκόνου («Mykonos Theoxenia», που ανακαινίστηκε το 2004) , ξενοδοχείο με μεγάλη ιστορία στην τουριστική ανάπτυξη και την προβολή που γνωρίζει το παγκοσμίως γνωστό ελληνικό θέρετρο. Είναι εξάλλου το ξενοδοχείο που λάτρευε ο Ωνάσης και η Τζάκι Κένεντι.
Ο Τούρκος μεγιστάνας, όπως αναφέρεται στα τουρκικά δημοσιεύματα, φέρεται αποφασισμένος -ήδη, όπως τονίζουν οι Τούρκοι, η δουλειά έχει σχεδόν κλείσει- να «εισβάλει» στην Μύκονο πλειοδοτώντας στην αγορά των «Xenia», ενώ έχει βάλει στο μάτι και άλλα τρία ξενοδοχεία, στο πλαίσιο των ιδιωτικοποιήσεων που έχει αναγγείλει η μνημονιακή ελληνική κυβέρνηση. Η απόκτηση των «Xenia» θα γίνει με το καθεστώς υπενοικίασης διάρκειας 99 ετών, δηλαδή στην ουσία αγοράς από τον τουρκικό όμιλο Dogus Grubu.
Ο Τούρκος μεγιστάνας σκοπεύει να μετατρέψει τη Μύκονο σε Ibiza, δηλαδή νησί που θα συγκεντρώνει την αφρόκρεμα της ευρωπαϊκής και διεθνούς αριστοκρατίας κατά τους θερινούς μήνες.
Οι φιλοδοξίες του Τούρκου μεγιστάνα δεν σταματούν εδώ. Οπως πρόσθεσε στην τουρκική εφημερίδα «Aksam», σκοπεύει να μετατρέψει το ελληνικό Αιγαίο σε λουξ τουριστικό κέντρο, όπου θα έρχονται τουρίστες από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα για να αυξήσουν φυσικά τα ταμεία του τουρκικού ομίλου επιχειρήσεων Dogus Grubu. Παράλληλα θα καλέσει και τους Τούρκους εκατομμυριούχους και μεγιστάνες να στηρίξουν αυτή του τη φιλοδοξία.
Άντε και....Καλά μπάνια!
Το 1950 ο αρχιτέκτονας Χαράλαμπος Σφαέλλος ξεκινά την υλοποίηση του προγράμματος ως διευθυντής των Τεχνικών Υπηρεσιών του Ε.Ο.Τ. (στη θέση αυτή παραμένει μέχρι το 1958). Από το 1957 έως το 1967, ο πρωτοπόρος αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης προΐσταται της Υπηρεσίας Μελετών και συγκεντρώνει γύρω του μια επίλεκτη ομάδα νέων αρχιτεκτόνων (Ιωάννης Τριανταφυλλίδης, Γιώργος Νικολετόπουλος, Φίλιππος Βώκος, Κωνσταντίνος Σταμάτης, Διονύσιος Ζήβας, Αικατερίνη Διαλεισμά κ.α.).
Τα κτίρια του προγράμματος αποτελούν δείγματα του πρωτοπόρου ελληνικού μεταπολεμικού μοντερνισμού. και αποτελούν κομμάτι της αρχιτεκτονικής ιστορίας της χώρας.
Αυτά τότε.....
«Χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ», κατά την έκφραση του Αλεξανδρινού ποιητή, αντιμετωπίζονται τα τελευταία χρόνια τα σαράντα τέσσερα σημαντικότερα «Ξενία» της χώρας, που διαφημίζονται επισήμως ως «φιλέτα» και προσφέρονται σε ιδιώτες ως επενδυτικές ευκαιρίες.
«Τα κτίσματα αυτά ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά της ελληνικής και ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα», επισημαίνεται σε έγγραφο της Βαυαρικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών που ευαισθητοποιήθηκε όταν πληροφορήθηκε τις κακοποιήσεις ορισμένων κτιρίων που φέρουν τη σφραγίδα του Αρη Κωνσταντινίδη, ο οποίος είχε σπουδάσει στο γερμανικό κρατίδιο και ήταν μέλος της ώς το θάνατό του.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο σύλλογος αρχιτεκτόνων και η Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου επανειλημμένως έχουν διαμαρτυρηθεί τα τελευταία χρόνια στις ηγεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, χωρίς να πάρουν ούτε καν μια τυπική απάντηση...
Με εξαίρεση το συγκρότημα της Μυκόνου, δεν έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα κτίρια, παρ' όλο που στη συντριπτική τους πλειονότητα θεωρούνται δείγματα της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής και αποτελούν ίσως την πιο σημαντική «προίκα» της κρατικής εταιρείας «Τουριστικά Ακίνητα» που διαδέχθηκε τον ΕΟΤ. Βρίσκονται σπαρμένα, κυριολεκτικά, στις πιο ενδιαφέρουσες περιοχές της χώρας και φέρουν την υπογραφή κορυφαίων αρχιτεκτονών, όπως ο Αρης Κωνσταντινίδης, ο Δημήτρης Πικιώνης, ο Κ. Κιτσίκης, ο Φ. Βώκος και ο Χ. Σφαέλλος. Ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Διονύσης Ζήβας έχει καταγράψει όχι μόνον τα ξενοδοχεία, αλλά και την υπόλοιπη κτιριακή υποδομή του ΕΟΤ, όπως οι εγκαταστάσεις της Πάρνηθας, έργο του Παύλου Μυλωνά, τα τουριστικά περίπτερα, αλλά και οι υποδειγματικές διαμορφώσεις πλαζ στο Λουτράκι, τη Ναύπακτο, τις Αλυκές Βόλου και τον Ορνό Μυκόνου.
Δείγμα της «άνοιξης» του Οργανισμού στις δεκαετίες του '50 και του '60, τα «Ξενία» εντάχθηκαν στο γενικότερο και ιδιαίτερα επιτυχημένο πλαίσιο της ανάπτυξης της τουριστικής υποδομής της χώρας μας. Η αρχή έγινε από τον Χαράλαμπο Σφαέλλο, πρώτο διευθυντή τεχνικών υπηρεσιών του ΕΟΤ (1950-58) και φτάνει στην πλήρη ανάπτυξη κατά τη δεκαετία 1957-67 όταν προϊστάμενος της υπηρεσίας μελετών ήταν ο κορυφαίος αρχιτέκτονας Αρης Κωνσταντινίδης.
Ο συνολικός τους σχεδιασμός βασίζεται κυρίως στην επιλογή του κατάλληλου χώρου και του σωστού προσανατολισμού, αλλά και στην ιδιαίτερη έμφαση που δόθηκε ώστε να εναρμονιστούν με το τοπίο. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η λιτότητα της μορφής και η σχέση του εσωτερικού με τον εξωτερικό χώρο που αξιοποιεί στο έπακρο τα κλιματολογικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. Κατασκευάστηκαν με παραδοσιακά υλικά, όπως η πέτρα, που συνδυάστηκαν με μοναδικό τρόπο με τα πιο σύγχρονα, όπως είναι το μπετόν και ο σίδηρος.
Διδάσκονται
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το 1962 είχαν εύστοχα χαρακτηριστεί από τον θεωρητικό της αρχιτεκτονικής Π. Μιχελή ως «δείγματα της εν Ελλάδι αρχιτεκτονικής» και ότι ακόμη και σήμερα συμπεριλαμβάνονται ως διδακτική ύλη σε ελληνικά αλλά και ξένα πανεπιστημιακά συγγράμματα.
«Η απλότητα, η σαφήνεια της μορφής, η ειλκρίνεια στη χρήση των υλικών, αλλά και η επιθυμία ένταξης των μονάδων αυτών στον κάθε τόπο αποτελούν στοιχεία που καθιστούν μοναδικό το εγχείρημα των συγκροτημάτων», εξηγεί ο Παντελής Νικολακόπουλος, μέλος της διοίκησης του συλλόγου αρχιτεκτόνων που πρωτοστατεί στη διαφύλαξη της νεότερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, χαρακτηριστικό δείγμα της οποίας αποτελούν τα «Ξενία».
Σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία που έχει συγκεντρώσει, τα περισσότερα κτίσματα φθίνουν από την εγκατάλειψη, ενώ κάποια που παραχωρήθηκαν τα τελευταία χρόνια σε ιδιώτες κινδυνεύουν από άλλου είδους «κακοποίηση». Η πιο κραυγαλέα περίπτωση είναι αυτή των Ιωαννίνων, έργο του Γ. Βώκου, για το οποίο έχει επανειλημμένως αναφερθεί η «Ε» μέσα από άρθρα του Γ. Βότση, για το οποίο την περασμένη εβδομάδα δόθηκε άδεια κατεδάφισης από το Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Το μοναδικό κτίριο των 100 δωματίων, χαρακτηριστικό δείγμα της δουλιάς του Φ. Βώκου παραχωρείται σε ιδιώτη, ο οποίος προτίθεται να το κατεδαφίσει για να να χτίσει συγκρότημα 500 κλινών! Ανάλογη αίτηση εκκρεμεί στο Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων για την περίπτωση της Ξάνθης.
Η περίπτωση του Ηρακλείου είναι μια «πονεμένη» ιστορία, που κατά καιρούς «περιφέρεται» σε διάφορα σχέδια της περιφέρειας Κρήτης, ενώ προτείνεται και η κατεδάφισή του. Τα «Ξενία» του Πόρου και του Μεσολογγίου έχουν γίνει αγνώριστα από τις ανίερες επεμβάσεις, στη Λάρισα σχεδιάζονται επεκτάσεις, ενώ στην Κω δρομολογούνται εργασίες ανακαίνισης χωρίς να υπολογίζεται ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του κτιρίου. Στην Ηγουμενίτσα έγιναν προσθήκες για τις ανάγκες του ΤΕΙ, ενώ περίεργα σενάρια έρχονται κατά καιρούς στη δημοσιότητα για τα κτίρια των Δελφών.
Οι μόνες περιπτώσεις που έχουν γίνει σεβαστά τα κτίρια είναι στην Ολυμπία, όπου το ένα από τα δύο «Ξενία» στεγάζει την Πυροσβεστική και στο Βόλο όπου έχει παρέμβει θετικά η δημοτική αρχή.
Σεβασμός
«Βεβαίως τα "Ξενία" χρειάζονται συντήρηση και ανακαίνιση, που όμως πρέπει να μελετηθούν και να διέπονται από αρχές οι οποίες θα σέβονται την ιστορία και τη λειτουργία τόσο των κτισμάτων όσο και του περιβάλλοντος χώρου», επισημαίνει ο Παντελής Νικολακόπουλος, ο οποίος υπογραμμίζει ότι όλες οι παρεμβάσεις επιβάλλεται να στηριχθούν στις αρχικές μελέτες. Βάζει όμως και μια άλλη, εξίσου συμαντική παράμετρο: «Η σωστή αξιοποίηση αυτών των μοναδικών κτιρίων μπορεί να έρθει μόνο μέσα από ένα ολοκληρωμένο δίκτυο τουριστικής υποδομής, στο οποίο η έμφαση θα δίνεται στην υψηλή αρχιτεκτονική τους αξία, όπως ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες».
Επισημαίνει ότι τα «Ξενία» είναι μία από τις πλευρές της ανεπιτυχούς και χωρίς μελέτη αξιοποίησης του δημόσιου χώρου στην Ελλάδα και τονίζει: «Η ολοένα αυξανόμενη εκμετάλλευση του δημόσιου χώρου και η μετατροπή του σε αγαθό προς πώληση θα εδραιώσουν την επί αντιτίμου πρόσβαση σε αυτόν. Η αδυναμία σχεδιασμού και διαχείρισής τους σε βάθος χρόνου οδηγεί στην εξάντληση των λιγοστών αποθεμάτων του στην πόλη και στην περίπτωση των "Ξενία" απειλεί με πτώχευση την κερδοφόρα σήμερα επιχείρηση της άνευ όρων διάθεσής τους». Και καταλήγει: «Διαφορετικά, οι προγραμματισμένοι διαγωνισμοί κατά περίπτωση για την "αξιοποίηση" των "Ξενία" θα επιφέρουν δυσάρεστα αποτελέσματα».
Το σήμερα
Δεν ξέρω τι καταγγελίες έχουν κάνει οι άμεσα ενδιαφερόμενοι (δήμοι, αρχιτέκτονες, μηχανικοί, λάτρεις της τέχνης, απλοί πολίτες κλπ) αλλά χρειάζεται τρίξιμο δοντιών και απειλή στους εκάστοτε ταγούς της εξουσίας, ότι δεν θα ψηφιστούν μαζικά εάν δεν δοθεί λύση στο πρόβλημα των Ξενία.
Και επειδή μοιάζει ίσως ουτοπικό με τις παρούσες συνθήκες να περιμένουμε θαύματα του στυλ να δοθούν για πολιτιστικά κέντρα ή για παρόμοιες χρήσεις, προτείνω την επαναλειτουργία τους. Μη μου ζητάτε να βρω οικονομικές λύσεις, χρηματοδότηση για όλα αυτά. Εγώ δεν έχω τις γνώσεις αλλά και δεν ζήτησα πολιτική ψήφο. Ας τις βρουν εκείνοι που δήθεν κόπτονται για το καλό του τόπου και αν δεν τις βρούν ας πάνε επιτέλους σπίτι τους να μη μολύνουν και τα μάτια μας και τα αυτιά μας.
Όμως τόσες επιχειρήσεις κλείνουν, λένε ότι θα απολυθεί κόσμος – και ήδη απολύεται. Ας πάρει, λοιπόν, η πολιτεία την πρωτοβουλία να ανοίξει ξανά τα ξενοδοχεία και ας προσλάβει σε αυτά όλους εκείνους που απολύει ή ένα μέρος τους τελοσπάντων. Ας αναθέσει τη διοίκηση σε κάποιους που γνωρίζουν από αυτά και που κατά προτίμηση ας μην είναι δημόσιοι υπάλληλοι και ας τους πει: «λοιπόν, αναλάβετε τη λειτουργία των ξενοδοχείων και είναι στο χέρι σας να τα κάνετε ξανά όπως ήταν, κορυφαία ανάμεσα σε άλλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Δώστε ώθηση στον τουρισμό μας και αν το καταφέρετε θα δικαιούστε μόνιμης εργασίας και όλων των πριμ, μπόνους και των σχετικών διευκολύνσεων.
Θα αξιολογείστε, όμως, από την ανεξάρτητη ως προς το δημόσιο διοίκηση και εάν δεν αποδίδετε, αν δεν δείξετε όρεξη για δουλειά τότε θα είστε σε καθεστώς συμβάσεων που θα εξετάζεται η ανανέωση τους». Και ας δημιουργήσουν μια ενιαία ιστοσελίδα των ξενοδοχείων, ας τα διαφημίσει και το υπουργείο τουρισμού και σίγουρα από τον πρώτο κιόλας χρόνο λειτουργίας τους τα ξενοδοχεία ΘΑ ΑΠΟΔΩΣΟΥΝ. Αυτή είναι και κοινωνική πολιτική, μιας και θα προσλάβουν μέρος των εργαζομένων που απολύονται αδίκως αλλά και αναπτυξιακή πολιτική, μιας και η επαναλειτουργία τόσων μονάδων θα αποφέρει χρήματα στο κράτος. Επίσης, όταν ανοίγει ένα ξενοδοχείο, είναι περιττό να αναφερθεί ότι δεν κερδίζει μόνο αυτό αλλά και μια σειρά από άλλες επιχειρήσεις στην πόλη ή το χωριό που αυτό βρίσκεται: καταστήματα, εστιατόρια κλπ.
Είναι μεγάλο έξοδο να ανοίξουν τα ξενοδοχεία; Φαντάζομαι ένα κόστος θα υπάρχει αλλά ας ψάξουν να βρουν λύσεις διότι δεν μπορεί να μην υπάρχουν. Τόσα χρήματα πετάνε κυριολεκτικά, θα βρουν τον τρόπο να αναστήσουν τα Ξενία. Το κόστος τους άλλωστε, δεδομένης της προσέλευσης τουριστών που σίγουρα θα υπάρχει, θα αποσβεστεί σύντομα, γιατί και οι ίδιοι οι Έλληνες, όταν βλέπουν την καλή θέληση του κράτους, βοηθάνε κι αυτοί και θα επιλέγουν τα ξενοδοχεία που θα έχουν τη σφραγίδα του κράτους τους παρά τις ξένες μονάδες τόσο για τις διακοπές τους όσο και για συνέδρια, ημερίδες, εκδηλώσεις κλπ.
Ποιός άλλωστε θα επισκέπτεται το Ναύπλιο, για παράδειγμα και δεν θα θέλει να μείνει στο Ξενία που έχει ομολογουμένως την καλύτερη θέα από όλα τα υπόλοιπα, όσο πολυτελή και καλοχτισμένα κι αν είναι;
Κι επειδή ότι μέχρι τώρα δεν έκανε το ελληνικό κράτος, το κάνει με επιτυχία η Τουρκία...
Αρχές της δεκαετίας του '90 ο τότε πρόεδρος της Τουρκίας Τουργκούτ Οζάλ είχε δηλώσει ότι η Τουρκία δεν θα χρειαστεί να κάνει πόλεμο για να καταλάβει τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, αφού αυτά θα πέσουν σαν ώριμα φρούτα στην αγκαλιά της ισχυρής οικονομικά Τουρκίας. Είκοσι τρία χρόνια μετά ο Οζάλ, δυστυχώς, επιβεβαιώνεται!
Σύμφωνα με αποκλειστικό δημοσίευμα της τουρκικής εφημερίδας «Aksam», ο πασίγνωστος στην Τουρκία μεγιστάνας Ferit Sahenk της οικογένειας Sahenk, που κατέχει τον μεγάλο οικονομικό όμιλο επιχειρήσεων με την ονομασία Dogus Grubu, προτίθεται να αρπάξει τις μεγάλες ευκαιρίες που παρουσιάζει η οικονομική κρίση της Ελλάδας και να επενδύσει αγοράζοντας τουλάχιστον τρία ξενοδοχεία της γνωστής αλυσίδας «Xenia» (χτίστηκαν τη δεκαετία του '60).
Μεταξύ των «Xenia» είναι και αυτό της Μυκόνου («Mykonos Theoxenia», που ανακαινίστηκε το 2004) , ξενοδοχείο με μεγάλη ιστορία στην τουριστική ανάπτυξη και την προβολή που γνωρίζει το παγκοσμίως γνωστό ελληνικό θέρετρο. Είναι εξάλλου το ξενοδοχείο που λάτρευε ο Ωνάσης και η Τζάκι Κένεντι.
Ο Τούρκος μεγιστάνας, όπως αναφέρεται στα τουρκικά δημοσιεύματα, φέρεται αποφασισμένος -ήδη, όπως τονίζουν οι Τούρκοι, η δουλειά έχει σχεδόν κλείσει- να «εισβάλει» στην Μύκονο πλειοδοτώντας στην αγορά των «Xenia», ενώ έχει βάλει στο μάτι και άλλα τρία ξενοδοχεία, στο πλαίσιο των ιδιωτικοποιήσεων που έχει αναγγείλει η μνημονιακή ελληνική κυβέρνηση. Η απόκτηση των «Xenia» θα γίνει με το καθεστώς υπενοικίασης διάρκειας 99 ετών, δηλαδή στην ουσία αγοράς από τον τουρκικό όμιλο Dogus Grubu.
Ο Τούρκος μεγιστάνας σκοπεύει να μετατρέψει τη Μύκονο σε Ibiza, δηλαδή νησί που θα συγκεντρώνει την αφρόκρεμα της ευρωπαϊκής και διεθνούς αριστοκρατίας κατά τους θερινούς μήνες.
Οι φιλοδοξίες του Τούρκου μεγιστάνα δεν σταματούν εδώ. Οπως πρόσθεσε στην τουρκική εφημερίδα «Aksam», σκοπεύει να μετατρέψει το ελληνικό Αιγαίο σε λουξ τουριστικό κέντρο, όπου θα έρχονται τουρίστες από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα για να αυξήσουν φυσικά τα ταμεία του τουρκικού ομίλου επιχειρήσεων Dogus Grubu. Παράλληλα θα καλέσει και τους Τούρκους εκατομμυριούχους και μεγιστάνες να στηρίξουν αυτή του τη φιλοδοξία.
Άντε και....Καλά μπάνια!
